CENZURA: Senatori DRI sakrili da je državni revizor otkrio sumnje u krivična djela

U Državnoj revizorskoj instituciji (DRI) postoji cenzura i filtriranje važnih informacija u objavljenim izvještajima o revizijama, koje u nekim slučajevima ukazuju na sumnje u izvršenje ozbiljnih krivičnih djela.

To se može zaključiti na osnovu dokumentacije u koju je uvid imala Mreža za istraživanje organizovanog kriminala i korupcije – LUPA.

Naime, početkom marta prošle godine na zvaničnom sajtu DRI objavljena je Revizija uspjeha “Efikasnost upravljanja sredstvima donacija za suzbijanje korona virusa”.

Radi se o reviziji koju je objavio nadležni Kolegijum senatora DRI u sastavu: dr Branislav Radulović (rukovodilac Kolegijuma) i dr Milan Dabović (član Kolegijuma).

Radulović i Dabović su ocijenili da “upravljanje sredstvima donacija za suzbijanje korona virusa nije bilo u dovoljnoj mjeri efikasno”.

Radi se o reviziji u kojoj je provjeravano i usmjeravanje sredstava za nabavku humanitarnih paketa pomoći. Između ostalog tu se pominje isplata sredstava donacija u iznosu od 115.745 eura.

“Zahtjev za finansijsku podršku upućen NKT-u od strane predsjednika Opštine Tuzi, u kome se navodi da je obzirom na nastalu situaciju i činjenicu da je stanovnicima zabranjeno bilo kakvo kretanje i napuštanje domova, Opština dopremala pakete pomoći. Traži se finansijska pomoć kako bi gradska uprava nesmetano funkcionisala, jer je sproveden postupak nabavke sa kompanijom Voli trade DOO u gore navedenom iznosu, a da oni kao nova opština imaju svakodnevne velike neplanirane izdatke. Opština Tuzi dostavila je dokumentaciju DRI, u kojoj se između ostalog nalazi Potvrda Sekratarijata za finansije i ekonomski razvoj da su za nabavku obezbjeđena sredstva u Budžetu Opštine Tuzi sa pozicije Stalne budžetske rezerve. Opština Tuzi je dana 04.04.2020. godine zaključila ugovor o hitnoj nabavci sa kompanijom Voli trade DOO, koji se odnosi na nabavku paketa sa prehrambenim proizvodima za domaćinstva na području Opštine Tuzi. Kompanija Voli trade DOO je istog dana u prostorije Opštine Tuzi isporučila robu, Komisija naručioca je izvršila prijem robe”, piše u konačnom izvještaju, odnosno Reviziji uspjeha “Efikasnost upravljanja sredstvima donacija za suzbijanje korona virusa”, koja je objavljena na sajtu DRI.

Međutim, javnost nije upoznata sa činjenicom da su predmetnu reviziju radila dva državna revizora – Milan Popović i Lidija Matović, a koji su sačinili dva odvojena Zapisnika o izvršenoj reviziji – “Efikasnost upravljanja sredstvima donacija za suzbijanje korona virusa” i zaveli ih u DRI pod brojevima 02-038/22-18 od 25. januara 2022. i 02-038/22-21 od 04. februara 2022. godine.

Mreža LUPA je na osnovu zahtjeva za slobodan pristup informacijama imala uvid u kopije zapisnika, koji su označeni stepenom tajnosti INTERNO.

Istraživačkom novinaru, prilikom uvida, nije dozvoljeno da fotografiše stranice, a nije mu dozvoljeno ni da zapisuje rečenice.

Ali i pored očite opstrukcije jasno je bilo da su senatori uklonili važne detalje iz zvaničnog izvještaja, posebno kad se ima u vidu tender koji je 4. aprila 2020. godine Opština Tuzi, na čelu sa predsjednikom Nikom Đeljošajem, zaključila sa kompanijom Voli trade DOO, kojom upravlja biznismen Dragan Bokan.

Taj tender bio je pod očima javnosti i u maju prošle godine kad su mediji u Crnoj Gori objavili da postoji sumnja da je namješten.

Državni revizor Popović je u svom zapisniku, između ostalog, naveo detalje vezane za Đeljošajev zahtjev, koji je kako je utvrdio sporan iz više razloga.

Istakao je da je predsjednika Opštine Tuzi tražio novac od NKT-a obrazlažući to da se bliži Uskrs, a da je stanovnicima zabranjeno bilo kakvo kretanje i napuštanje domova i da je Opština dopremala pakete pomoći kako bi praznične dane proveli na najljepši način sa najbližima.

Tražena je finansijska pomoć kako bi gradska uprava nesmetano funkcinosiala, jer je sproveden postupak nabavke sa kompanijom Bokana, a da oni kao nova opština imaju svakodnevne velike neplanirane izdatke.

Revizor je istakao da takav zahtjev ukazuje da sredstva nijesu bila obezbjeđena i da je takva odluka ugrozila stabilnost javnih finansija Opštine Tuzi, jer im sredstva trebaju za nesmetano funkcionisanje uprave.

Drugi sporna stvar, koja je navedena u zapisniku, je i činjenica da je stanovnicima zabranjeno bilo kakvo kretanje i napuštanje svojih domova, što tvrdi revizor nije bilo tačno jer su ublažene mjere stanovnicima Tuzi i otvorene su prodavnice i apoteke sa ograničenim vremenom rada, a sa druge strane se i epidemiološka situacija popravila.

Treća sporna stvar je da je Đeljošaj kao razlog naveo primicanje praznika, koje samo po sebi nemaju nikakve veze sa stanjem ugroženosti stanovništva.

Revizor je i zaključio da je predmetna mjera bila neopravdana i da se treba razmotriti da se nalazi dostave nadležnim institucijama.

To je sve pisalo u zapisniku revizora Popovića, u koji je uvid imala LUPA, a što je potpuno uklonjeno iz zvaničnog dokumenta objavljenog na sajtu DRI.

Posebno zabrinjava činjenica da su senatori DRI iz zvaničnog izvještaja uklonili i detalje o spornim uslovima tendera.

Revizor je konstatovao da je u Zahtjevu za dostavljanje ponuda bilo naznačeno da se ponude dostavljaju u zatvorenom omotu do 23:45 časova i da se istog dana u isto vrijeme izvršiti otvaranje ponuda, a da ponuđač robu koja je predmet nabavke mora dostaviti u roku od svega dva sata od potpisivanja ugovora.

Roba je u tehničkoj specifikaciji imala i robni znak, tip i naziv proizvođača, čime je prekršen zakon, napisao je revizor.

Istakao je i da je u roku od svega 15 minuta završen postupak otvaranja ponuda, potpisivanja i zavođenja ugovora i kod ponuđača i kod naručioca, ali i obavljena dostava i tehnički prijem robe.

Dodao je da sve i da je bilo tako obzirom da je naznačeno da se ponude dostavljaju u zatvorenim omotima ili poštom, nije bilo u skladu sa načelima da se stavi isti datum poziva, jer tako nije moguće da se ponude upućene poštom otvore na vrijeme.

Problematizovano je u internom zapisniku i vrijeme kad se vršila isporuka, odnosno ponoć kad nije radno vrijeme opštinskih službi i da nijesu dostavljeni dokazi (rješenja o uvođenju prekovremenog rada).

U jednom dijelu je revizor predložio da treba razmotriti da se njegovi nalazi dostave nadležnim institucijama (poput nadležnog tužilaštva), međutim kako je i to cenzurisano može se zaključiti da nije ni bilo volje rukovodstva DRI da se to učini.

Cenzurisali i informacije o spornoj nabavci lijeka “Remdesivir”

U zvanično objavljenoj Reviziji uspjeha “Efikasnost upravljanja sredstvima donacija za suzbijanje korona virusa” u jednoj rečenici je napisano: “NKT je Odlukom (br. 04-4571 od 09.10.2020. godine), a u skladu sa Zaključkom Vlade (br. 07-4488 od 08.10.2020. godine), dao saglasnost da se, za potrebe nabavke lijeka “Remdesivir za liječenje oboljelih od Covid-19, izvrši prenos novčanih sredstava u korist ZU Apoteke Crne Gore ― Montefarm u iznosu od 110.400,00 eura”.

U istom dokumentu ta nabavka se pominje još samo na stranci 29.

“U skladu sa Zaključkom Vlade Crne Gore (br. 07-4488 od 08.10.2020. godine), na osnovu procijenjene količine od 320 ampula na mjesečnom nivou za 40 pacijenata, nabavljena je količina od 320 ampula Remdesivira. Nabavka je izvršena od strane Apotekarske ustanove ― Montefarm u skladu sa sprovedenim postupkom javnih nabavki”.

Sa druge strane, senatori DRI i po tom pitanju cenzurisali su revizora, koji je napisao da je u razgovoru sa šeficom kancelarije SZO za Crnu Goru informisan da SZO nikada nije dala preporuku za upotrebu ovog lijeka u svrhe kliničkog liječenja oboljelih od korone, već da se klinčki koristio u svrhe istraživanja dejstva tog lijeka.

U zapisniku je posebno razmatrano dejstvo kupljenog lijeka i da je SZO dala uslovnu preporuku protiv upotrebe Remdesivira za liječenje hospitalizovanih pacijenata, a koji je kupljen za 110.400 eura iz sredstava donacija.

Uprkos svemu tome, kako je revizor konstatovao, ministarstvo je odobrilo Protokol koji propisuje upotrebu lijeka za koji je SZO kasnije konstatovala da ima ograničeno dejstvo na brzinu oporavka ali i kliničku sliku pacijenata, zbog čega uslovno nije ni preporučivao.

Svi ti važni detalji zapisnika su cenzurisani.

Na čelu nekadašnjeg Nacionalnog koordinacionog tijela za zarazne bolesti (NKT), čiji rad su revizori provjeravali, bio je Milutin Simović, sada bivši potpredsjednik Vlade Duška Markovića i ministar poljoprivrede, a na čelu Ministarstva zdravlja, bio je sada bivši ministar Kenan Hrapović.

Međunarodni standardi mrtvo slovo na papiru

LUPA je istraživala i procedure rada, vezano za akta Državne revizorske institucije (DRI), koja su javno dostupna na zvaničnom sajtu te institucije.

Razgovarano je sa sagovornicima iz oblasti revizije i upoređivani su međunarodni standardi.

Naime, standardi revizije performansi ISSAI 3000 kroz cijeli tekst ne prepoznaju nešto što se zove “Zapisnik o reviziji”, već govore o tome da revizor izrađuje – Izvještaj o reviziji.

Sa druge strane, interna akta i procedure DRI propisuju da državni revizor sačinjava zapisnik o reviziji, a da u izradi revizorskog izvještaja koji se javno publikuje “učestvuje” ili “sarađuje” (termini iz akta od sistematizaciji koji je dostupan na sajtu DRI).

Analizom sadržaja akata DRI smo utvrdili da zapisnik kao dokument predstavlja samo dokumentacionu osnovu za izradu izvještaja, kao i da isti ne sadrži sve elemente izvještaja (revizorsko mišljenje u finansijskim i revizijama pravilnosti, odnosno ocjenu uspješnosti u revizijama uspjeha, što su glavne kvalifikacije o finansijskom izvještavanju i pravilnosti i uspješnosti poslovanja subjekta revizije).

Pored toga, Smjernice DRI propisuju da su zaposleni dužni spriječiti svaku vrstu neovlašćenog distribuiranja informacija, a posebno tajnih podataka odnosno dokumenata određenih stepenom tajnosti, a kao što smo već naveli uvidom smo se uvjerili da zapisnici nose oznaku tajnosti “INTERNO”.

Takođe, procedure DRI propisuju da rukovodeća lica mogu vraćati zapisnike državnih revizora na doradu, kao što i članovi Senata mogu vraćati na doradu prelimirane izvještaje rukovodećim licima u reviziji (načelnici i rukovodioci odjeljenja koje Senat imenuje na mandat za razliku od članova Senata kojima je funkcija stalna).

Procedure DRI međutim ne preciziraju zbog čega se zapisnici/preliminarni izvještaji mogu vraćati na doradu, niti procedure o kontroli kvaliteta DRI propisuju kako se eventualne razlike u stavovima dokumentuju i rješavaju unutar DRI prije publikacije konačno izvještaja o reviziji, premda standard ISSAI 140 to zahtjeva.

Dakle, nije jasno da li su unutar DRI razrješene razlike koje postoje između revizorskih zapisnika, koji očito predstavljaju samo radne papire u reviziji i onog što se javno publikuje u revizorskim izvještajima, pa se postavlja pitanje da li su isti uopšte “revizorski”.

Zakon o DRI pritom propisuje da se revizija obavlja na način i prema postupcima utvrđenim okvirom revizorskih standarda Međunarodne organizacije vrhovnih revizorskih institucija (INTOSAI), što znači da su citirani standardi obavezujući.

Konačno, shodno Smjernicama DRI spoljašnja pisana komunikacija obavlja se po pravilu na memorandumu Institucije uz potpis ovlašćenih lica za spoljašnju komunikaciju – predsjednika Senata, rukovodioca sektora (član Senata), sekretara Institucije, rukovodioca odjeljenja nadležnog za poslove komunikacije u okviru svojih nadležnosti.

Postavlja se onda pitanje kako da državni revizori onda obavljaju poslove revizije (član 45 Zakona o DRI) ako im nije omogućen direktan pristup spoljašnjoj komunikaciji (recimo slanje raznih upita ili zahtjeva subjektima revizije), odnosno pravo da sačinjavaju ili bar jasna procedura po kojoj utiču na sadržinu dokumenta koji se zove Izvještaj o reviziji, a koji prema ISSAI standardima, koji su za DRI obavezujući, treba da bude rezultat rada državnog revizora, odnosno cjelokupnog revizorskog tima.

Autor: Vladimir Otašević (LUPA)

Ovaj tekst nastao je u okviru projekta “Istraživačko novinarstvo – lako i dostupno” (Investigative journalism – attractive and accessible), koji je podržao Međunarodni Press institut (IPI). Stavovi autora ne odražavaju nužno stavove donatora.