Postavljanje podmorskog kabla
Ekspozitura italijanske firme Prysmian Powerlink u Crnoj Gori, koja je angažovana za postavljanje podmorskog kabla između Crne Gore i Italije, godinama posluje bez ijednog zaposlenog. Radi se o kompaniji koja je po finansijskim izvještajima koji su dostavljeni Poreskoj upravi, u poslednje četiri godine ostvarila poslovne prihode od čak 38,4 miliona eura. Iako se radi o krajnje neobičnom poslovanju, nadležnim državnim organima to nije bilo interesantno za provjeru.
To su između ostalog podaci do kojih su došli studenti novinarstva Fakulteta političkih nauka (FPN) u okviru projekta „DO – Investigative journalism, DISCOVER – Media literacy”, koji je dijelom finansirala Ambasada SAD, a sprovele su ga NVO 35mm, LUPA, FPN i Sindikat medija. Stavovi iznijeti u tekstu ne odražavaju nužno stav Stejt dipartmenta/Vlade SAD-a.
Prema dokumentaciji koju su studenti prikupili za ovo istraživanje projekat izgradnje podmorskog kabla pomenut je u Sporazumu o zajedničkoj strategiji saradnje vlada Crne Gore i Italije, koji su 6. februara 2010. godine potpisali tadašnji premijeri te dvije države Milo Đukanović i Silvio Berluskoni.
Iste godine, nekoliko mjeseci kasnije, ozvaničen je i Ugovor o koordinaciji projekta izgradnje podmorskog kabla, koji su zaključili predstavnici italijanske kompanije Terna i Crnogorskog Elektroprenosnog Sistema (CGES). Tim ugovorom je predviđeno da se četrdeset godina od izgradnje kabla prihod djeli tako što će Terni pripasti 80 odsto, a CGES-u 20 odsto.
CGES je ugovorom obavezan da učestvuje u projektu sa oko 100.28 miliona eura, koliko je procijenjena izgradnja povezane elektro-infrastrukture na teritoriji Crne Gore, dok je italijanska Terna obavezana da uloži 758 miliona eura u izgradnju podmorskog kabla. Ukupna cijena projekta navedena je na 858 miliona eura. Nakon potpisivanja ugovora u Italiji je tražen izvođač radova. Italijanska Terna tako je 2012. godine preko javnog tendera angažovala dva izvođača radova – italijanski Prysmian Powerlink i norveški Nexans.
Terna i Prysmian grupa potpisali su 2012. goidne ugovor vrijedan 400 miliona eura. Taj projekat uključivao je dopremanje i instalaciju kabla koji će se koristiti za transport električne energije. Norveška kompanija Nexans je angažovana, za postavljanje, morskih elektroda koje osiguravaju funkcionisanje sistema bez ograničenja u slučaju kvara na jednom ili drugom kablu i drugih nepoželjnih situacija.
Italijanske kompanije koje su angažovane na projektu podmorskog kabla – Terna i Prysmian Powerlink osnovale su svoja predstavništva u Crnoj Gori.
Crnogorska ekspozitura Prysmian powerlink u Podgorici je osnovana 19. marta 2013. godine, kao dio stranog društva. Njen osnivač je Prysmian Powerlink Srl. Prema podacima Centralnog registra privrednih subjekata (CRPS), kao lice ovlašćeno za zastupanje djela stranog društva potpisan je advokat Đorđe Ivanović, koji je ujedno ovlašćen i za prijem pošte. Preduzeće takođe ima i dva ovlašćena stalna zastupnika za poslovanje Fabia Bokija (Fabio Bocchi) i Đovani Kurtotija (Giovanni Curtotti). Ipak kada se pogledaju podaci Poreske uprave, ta podgoriča ekspozitura, nije prijavila nijednog zaposlenog.
Podaci Poreske uprave
Studenti novinarstva posjetili su adresu kompanije Ulica Slobode 74/2, koja je navedena u CRPS-u. Radi se o stambenoj zgradi u centru Podgorice. Na ulazu br 74 ne postoji tabla koja bi bila znak da se kancelarije firme Prysmian Powerlink tu nalaze. Tabla sa nazivom kompanije može se naći tek unutar zgrade, na jednom od stanova. Na pitanje oko nepostojanja zaposlenih, Ivanović je kazao da ta firma nije zaposlila nijednog crnogorskog državljanina “jer u našoj državi ne postoje ljudi koji su obrazovani za tu vrstu posla”. Takođe, dodao je da crnogorski zakon omogućava takvo poslovanje i da tu nema ništa sporno.
Prema podacima Poreske uprave, na dan 31. decembra 2018. godine podgorička ekspozitura kompanije Prysmian Powerlink, dio stranog društva, imala je ukupnu aktivu 49,7 miliona eura.
Milionsku imovinu prijavila je u Crnoj Gori i kćerka firma italijanske kompanija Terna, koja je u registru CRPS kao društvo sa ograničenom odgovornošću (DOO) upisana 22. juna 2011. godine pod imenom Terna Crna Gora, sa početnim kapitalom od dva miliona eura. Kapital i imovina te kompanije godinama su nakon toga vrtoglavo su rasli, da bi na dan 31. decembar 2018. godine ukupna aktiva firme Terna Crna Gora iznosila nevjerovatnih 223,9 miliona eura.
Prema crnogorskom Zakonu o računovodstvu kao velike kompanije, odnosno velika pravna lica, računaju se preduzeća koja ispunjavaju najmanje dva od sljedeća tri uslova – da im je ukupna aktiva veća od 20 miliona, da im je ukupan godišnji prihod veći od 40 miliona eura i da imaju najmanje 250 zaposlenih.
Terna Crna Gora ispunjava samo jedan od ova tri uslova (ukupna aktiva). Godinama unazad ta firma, uprkos enormnom rastu aktive, nije prijavljivala poslovne prihode, a ukupan broj zaposlenih u toj firmi je svega 13 radnika. Zbog toga crnogorska podružnica italijanske Terne nije bila u obavezi da predaje revizorske izvještaje, što je potvrđeno studentima novinarstva i iz Poreske uprave.
– Obzirom da se poreski obveznik doo Terna Crna Gora, shodno pomenutoj klasifikaciji razvrstava u mala pravna lica, te da Zakon o revizijiu članovima 29 i 32 predviđa obavezu revizije finansijskih iskaza za akcionarska drustva, velika pravna lica i matična pravna lica, koja zajedno sa zavisnim pravnim licima ispunjavaju uslove za svrstavanje u kategoriju velikih pravnih lica, kao i za osiguravajuća društva, banke i druge finansijske institucije, investicione fondove, to predmetni obveznik nije ni bio u obavezi da Poreskoj upravi dostavi revizorski izvještaj sa mišljenjem revizora o finansijskim iskazima – piše u odgovoru Poreske uprave. Predati revizorski izvještaji ukazuju na tokove novca, veće poslovne partnere, eventualne nepravilnosti u poslovanju, kao i detalje o poslovnim projektima.
Infografik
Velike najave Đukanovića
U oktobru 2016. godine počela je gradnja podmorskog energetskog kabla. Tadašnji premijer Đukanović izjavio je da će biti očigledni benefiti od realizacije podmorskog kabla koji će Crnu Goru i region povezati sa jakim i stabilnim energetskim tržištem Italije i Evrope.
“Samo ovaj posao od konvertorskog postrojenja u Lastvi Grbaljskoj, do Rta Jaz podrazumijeva angažovanje preko 500 lica i više od 30 lokalnih kompanija. Tokom najzahtjevnije faze ovog projekta, svakodnevno će biti uposleno preko 200 ljudi” – rekao je tada Đukanović. Nema naznaka da su se obistinile tvrdnje iz 2016. godne Đukanovića, koji sada pokriva funkciju predsjednika države Crne Gore, s obzirom da su crnogorske podružnice italijanskih kompanija Terna i Prysmian powerlink zaposlile zajedno ukupno 13 radnika. Takođe, nema zvaničnih podataka o eventualnim podizvođačima, odnosno drugim angažovanim privrednim društvima iz Crne Gore.
Istraga zbog sumnji u korupciju
Projekat izgradnje podmorskog kabla između Crne Gore i Italije godinama su pratile brojne kontroverze. U Italiji je krajem 2010. godine tužilaštvo u Peskari pokrenulo istragu zbog sumnje u koruptivne radnje, tokom ugovaranja gradnje podmorskog kabla. Prema podacima iz italijanskih medija koje su studenti prikupili za ovo istraživanje, nekoliko godina kasnije ta istraga je zatvorena, a da se nije došlo do optužnice, koju bi razmatrali sudovi u Italiji. Tužilac Đenaro Varone, koji je pokrenuo istragu u vezi podmorskog kabla, prebačen je 2018. godine iz tužilaštva Peskare u tužilaštvo u Rimu. Iako su zvanična pitanja u vezi predmeta podmorskog kabla upućena u januaru ove godine tužilaštvu u Peskari, do objave istraživanja nisu stigli odgovori.
Autori: Bojana Moškov i Aleksandra Kovačević
