Avion Montenegro erlajnza
Nacionalni avio-prevoznik Montenegroerlajnz (MA) od 2009. do 2020. godine podijelio je preko naloga više od 58.000 besplatnih avio-karata, čija vrijednost prelazi najmanje pet miliona eura. To se može vidjeti u dokumentaciji te državne kompanije, u koju su uvid imali Mreža za istraživanje organizovanog kriminala i korupcije – LUPA i dnevne novine „Dan”.
Besplatne karte, osim zaposlenih u kompaniji, dobijali su i članovi njihovih porodica, ali i pojedini javni funkcioneri i javne ličnosti bliske doskorašnjoj vlasti, koju je predvodila Demokratska partija socijalista (DPS). To je, između ostalog, uz nesavjesno poslovanje i bahato postupanje menadžmenta, uticalo da ta državna avio-kompanija godinama ima gubitke u poslovanju i da na kraju 2020. godine praktično dođe do njenog gašenja. Besplatne karte imala je u nekoliko navrata advokatska kancelarija Ane Đukanović, sestre predsjednika države Mila Đukanovića. U dokumentaciji MA, koja je dostavljena Ministarstvu kapitalnih investicija, na čijem je čelu ministar Mladen Bojanić, može se vidjeti da je advokatica Ana Đukanović u decembru 2020. godine imala povratnu kartu na relaciji Podgorica – Beograd. Đukanović je u više navrata i 2018. godine letjela besplatno na relaciji Podgorica – Beograd. Na nekim letovima je bila i njena kćerka Emina Kolarević, koja je takođe besplatno putovala avionom MA. I Edin Kolarević letio je besplatno na relaciji Podgorica – London u januaru 2010. godine.
U dokumentaciji koja je vezana za besplatne karte pominje se i Prva banka, koja je u vlasništvu Aca Đukanovića, brata predsjednika države. Kompanija „Portal Press”, koja je u vlasništvu kompanije „First Financial Holdings”, pominje se u istim papirima, a preko nje su besplatne karte iskorišćenje u novembru 2019. godine. Radi se o kompaniji koja je u vlasništvu biznismena Petrosa Statisa, prijatelja predsjednika države Mila Đukanovića.
Podaci o besplatnim kartama na letovima MA
U dokumentaciji se pominje i ime Osmana Nurkovića, koji je putovao u Frankfurt krajem decembra 2019. godine. Dokumentacija koju je LUPA dobila ne sadrži lične podatke, kako bi se tačno utvrdio identitet, tako da se sa potpunom sigurnošću ne može tvrditi da se radi o doskorašnjem ministru saobraćaja. U podacima o letovima nalaze se i besplatne karte nekoliko članova porodice Nurković.
Tokom 2018. godine besplatne avio-karte iskoristio je i mitropolit kanonski nepriznate Crnogorske pravoslavne crkve (CPC) Miraš Dedeić, ali i Zlatko Bulić, koji je član Savjeta CPC. Dedeić je putovao besplatno, kao „opšti partner” Montenegroerlajnza i sa Borisom Bojovićem na relaciji Podgorica – Rim sredinom marta 2017. godine.
I predstavnici CPC besplatno letjeli
Tokom 2020. godine evidentno je da je u spisku putnika sa besplatnim kartama Jevto Eraković, sadašnji poslanik DPS-a. On se pominje na više mjesta u ovim dokumentima iz više godina. Na spisku je i Nikola Zirojević, ali zbog nedostatka ličnih podataka u evidenciji u koju su novinari istraživači imali uvid ne može se tvrditi da se radi o portparolu Socijaldemokrata (SD). Takođe, na spisku je i sin bivšeg premijera Duška Marković, Predrag Marković, koji je besplatnu kartu dobio od Kontrole letenja Srbije i Crne Gore (Smatsa). Tokom 2016. godine u nekoliko navrata besplatno na relaciji Tivat, Podgorica – Beograd putovali su Predrag i Valentina Marković, sin i kćerka doskorašnjeg premijera.
I ćlanovi porodice doskorašnjeg premijera koristili besplatne karte
Tu je i doskorašnji ministar finansija Darko Radunović, koji je putovao nekoliko puta samostalno, a nekoliko puta sa suprugom Vesnom, a karta je izdata uz obrazloženje da je je pitanju „opšti partner”. U pitanju je najčešće bio let za Beograd. Početkom 2018. godine besplatno je letio i Andrija Lompar, koji je prije nekoliko godina bio ministar saobraćaja.
U dokumentaciji se pominje i Crnogorska kulturna mreža (CKM) preko koje je besplatne karte koristilo nekoliko osoba u oktobru 2015. godine na relaciji Tivat, Podgorica – Beograd. Preko CKM-a u aprilu 2013. godine besplatnu povratnu kartu na relaciji Podgorica – Beograd iskoristio je Aleksandar Damjanović, predsjednik te organizacije. Damjanović je sa avionom Montenegro erlajnza besplatno letio i krajem decembra 2013. godine na istoj relaciji.
Besplatne avio-karte korišćene su i u februaru 2013. godine, preko Ambasade Crne Gore u Srbiji. Radi se o kartama koje su iskoristili tadašnji ambasador Igor Jovović i njegova supruga Vesna Jovović. I preko Radio televizije Crne Gore besplatnu povratnu kartu iskoristilio je jedan od novinara tog medija u junu/julu 2013. godine, na relaciji Podgorica – Moskva. Godinama je besplatne karte imala i Nacionalna turistička organizacija Crne Gore ali i Košarkaški klub “Budućnost”. Krajem aprila 2012. godine bez plaćanja na relaciji Tivat – London letio je u dva smjera i Marko Gvozdenović, koji je evidentiran kao “opšti partner” Montenegro erlajnza. Prema nezvaničnim podacima, radi se o sinu Branimira Gvozdenovića, tadašnjeg ministra održivog razvoja i turizma. Tokom 2011. godine nekoliko puta besplatno je letjela i bivša ministarka odbrane Milica Pejanović Đurišić, supruga Zorana Đurišića nekadašnjeg čelnika nacionalne avio-kompanije. Besplatno je tokom 2010. godine letio i Vojin Vlahović nekadašnji ambasador Crne Gore u Italiji. Iste godine avionom Montenegro erlajnza u septembru letjela je bez plaćene povratne karte Đurđina Marović, na relaciji Podgorica – Beograd. Prema nepotvrđenim informacijama radi se o supruzi Svetozara Marovića, nekadašnjeg potpredsjednika Demokratske partije socijalista (DPS), koji je osuđen kao šef organizovane kriminalne grupe iz Budve.
I Milica Pejanović Đurišić besplatno letjela avionom MA
Avio-kompanija Montenegroerlajnz u poslednjih nekoliko godina je u velikim problemima, uprkos milionima eura pomoći koje je dobila od države, čak i nakon što je donesen poseban zakon – leks specijalis. Izvršni direktor MA Vlastimir Ristić kazao je u septembru ove godine da je na račun MA, po osnovu leks specijalisa, uplaćeno 43,05 miliona eura i da je sav novac iskorišćen namjenski, u skladu sa zakonom.
“Uplata od 25 miliona eura od 25.8.2020. godine je, takođe, iskorišćena namjenski, i to 15 miliona eura je uplaćeno na račun Aerodroma Crne Gore u skladu sa članom 4 zakona, a 10 miliona na račun Poreske uprave Crne Gore u skladu sa članom 3, stav 1 tog zakona. Dakle, svih 25 miliona eura je ostalo u našem platnom prometu, otišlo direktno u primitak budžeta i na račun 100 odsto državne kompanije, koja je potom taj novac vratila u budžet. Ova transakcija nije bila stvarni odliv državnih sredstava”, rekao je u septembru u intervjuu za dnevni list „Vijesti” Ristić. Svega tri mjeseca nakon te izjave MA je obustavio letove zbog velikih finansijskih problema. Vlada Crne Gore, na čelu sa premijerom Zdravkom Krivokapićem, najavila je da država planira da osnuje novu avio-kompaniju, koja neće imati teret dugova koji su pritisli Montenegroerlajnz.
Bojanić: Besplatne karte davali šakom i kapom
U emisiji „Reflektor” na televiziji „Vijesti” ministar Mladen Bojanić je kazao da je Montenegroerlajnz „bio paradigma privatno-javnog interesa”.
“Državne pare, a privatni interesi. Između ostalog, kako se bahatilo, bio je ogroman broj ljudi van Montenegroerlajnza koji je imao interesa od njega. Tu je veliki broj besplatnih karata davanih šakom i kapom. Dobio sam dio spiskova i za tri poslednje godine nešto preko 8.000 besplatnih karata Montenegroerlajnz je dao, naravno ima sigurno opravdan dio, ali ima i jedan dio – dovoljno mi je bilo da uočim neka poznata imena koja sigurno nemaju veze sa Montenegroerlajnzom, osim što su koristili usluge besplatno. Javnost ima pravo da zna ko su ti ljudi. Bilo bi neprijatno da damo kompletan spisak, ali ima slučajeva kojima je bilo nužno da se da besplatna karta prilikom liječenja ili slično…”, rekao je Bojanić. Kazao je da su besplatne karte dobijali iz prijateljstava ili političkih druženja, bliskosti sa menadžmentom „vidio sam neke sada opozicione poslanike, a iz bivše vlasti, poznate advokate, advokatice…”
Autori: Vladimir Otašević i Marko Vešović